20 Cmentarzysko w Wiktorowie/Viktorivie (ryc. 20.1 i ryc. 10.2)

Rycina 20.1: Usytuowanie cmentarzyska w Wiktorowie na tle innych nekropoli kurhanowych

20.1 Charakterystyka środowiska geograficznego (Komarów, Kryłos, Wiktorów, Medynia)

Cmentarzyska kurhanowe w Komarowie, Kryłosie, Wiktorowie i Medyni położone są na Wysoczyźnie Przyłukwińskiej. Zajmuje ona obszar pomiędzy Łomnicą na zachodzie a Bystrzycą Sołotwińską i Bystrzycą na wschodzie. Jest to obszar ukształtowany z jednej strony przez procesy tektoniczne o charakterze wznoszącym, a drugiej – procesy denudacyjne, zachodzące w pliocenie i plejstocenie, które powodowały jego obniżenie. To one przyczyniły się do przykrycia znacznej części wysoczyzny osadami zwietrzelinowymi: gliniastymi, ilastymi o barwie żółto-szarej (miocen, pliocen) lub żwirami (plejstocen). Ze względu na duże różnice spadków pomiędzy bardziej nachyloną, przykarpacką częścią wysoczyzny i bardziej płaską – naddniestrzańską, podzielono ten obszar na dwie mniejsze jednostki: Wysoczyznę Kraśnieńską (od wzniesienia Krasna – 589 m n.p.m.) na południu oraz Wysoczyznę Halicko-Uhrynowską na północy. Na Wysoczyźnie Kraśnieńskiej występuje najwyższy poziom morfologiczny, od którego pochodzi nazwa wysoczyzny – poziom Krasnej (drugim co do wysokości wzniesieniem jest Zielony Jar – 515 m n.p.m.). Deniwelacje w tej części wysoczyzny w stosunku do dolin rzecznych wynoszą 160-180 m (Krawchuk 1999). Jednak najrozleglejszą powierzchnię na wysoczyźnie zajmuje poziom Łojewej (terasa VI). Różnice wysokości w porównaniu z dolinami rzecznymi wynoszą 140-150 m. W dolinie Łomnicy z kolei wyróżnić można poziomy terasowe V i IV. Znaczna część tych teras ma również założenia strukturalne.

Wysoczyzna Halicko-Uhrynowska jest generalnie niższa, pokryta w większym stopniu utworami zwietrzelinowymi. Wysokości bezwględne dochodzą na niej do 300-450 m n.p.m., a względne wynoszą 50-100 m. Ma ona charakter progu strukturalnego, który przykryty jest glinami i iłami. W osady gliniaste wcinają się erozyjnie Łomnica, Łukwa, Łukwica i ich dopływy. Szczególnie lewostronne dopływy Łukwy rozczłonkowują grzbiet wysoczyznowy (Kravchuk 1999).

Region, w którym znajdują się rozlegle pola kurhanowe, leży na wysokościach od 222 do 337 m n.p.m. Kurhany w okolicy Komarowa udokumentowano wzdłuż osi progu strukturalnego wysoczyzny. Wysokość wysoczyzny w strefie ich występowania wzrasta z N na S od około 300 m do 369 m n.p.m.. Większość z kopców występuje na linii grzbietowej garbu wysoczyznowego. Pojedyncze zlokalizowane są na skłonie wysoczyzny opadającym w kierunku Łukwy lub nawet na terasie nadzalewowej (niewielka grupa kurhanów pomiędzy Kryłosem a Komarowem). Pozostałe dwa stanowiska – Kryłos i Wiktorów –położone są po prawej stronie Łukwy i Łukwicy. Kurhany występują w najwyższych częściach grzęd powstałych poprzez rozczłonkowanie garbów wysoczyznowych przez dolinki. Najniżej, bo na wysokości 307 m n.p.m., położone jest stanowisko Kryłos Glinna, drugim większym skupiskiem jest Kryłos, położony na wysokości 316-317 m n.p.m. oraz Wiktorów. W tym przypadku rzędne kurhanów przekraczają 330 m n.p.m. Cechą wspólną monumentów po prawej stronie Łukwy jest brak wyraźnego układu liniowego. Tworzą one bardziej lub mniej zwarte skupiska. Może to wynikać z braku długich linii grzbietowych, rozczłonkowania wysoczyzny na mniejsze formy. W przypadku stanowiska Komarów wydaje się, że osobliwe uwarunkowanie geomorfologiczne, jakim był stosunkowo wąski i długi pas wysoczyznowy o założeniu strukturalnym, niespotykany w innym miejscu na Przedkarpaciu, leżący pomiędzy głęboko wciętymi dolinami Łomnicy i Łukwy sprzyjał, w wyjątkowy sposób obrzędowości kultur kurhanowych (kultury ceramiki sznurowej i komarowskiej).

20.2 Układ przestrzenny cmentarzyska i charakterystyka kurhanów

Cmentarzysko w Wiktorowie znajduje się w północnej części płaskowyżu wznoszącego się równolegle do doliny Łukwy i Lukwicy na osi NE – SW, w odlegości około 1,9 km od koryta drugiej z rzek (ryc. 20.2, ryc. 20.3). Udokumentowano na nim 11 kurhanów występujących w układzie liniowo-grupowym. Osiem kopców (nr 26, 27, 41, 43-46, 47) tworzy linię usytuowaną na osi NE – SW, na długości 85 m (ryc. 20.4). Trzy kolejne monumenty (nr 42, 47, 49) są zlokalizowane około 25 m na E od południowej części wspomnianego układu, tworząc trójkątną aranżację.

Rycina 20.2: Wiktorów. Cyfrowy model wysokościowy cmentarzysk (po lewej). Wiktorów. Cyfrowy model wysokościowy cmentarzyska z numeracją kurhanów (po prawej)

Rycina 20.3: Wiktorów. Usytuowanie cmentarzyska na mapie satelitarnej (Yandex)

Rycina 20.4: Wiktorów. Centralna część nekropoli

Kurhan 26 (ryc. 20.5) odnotowano na południowo-zachodnim skraju liniowej aranżacji monumentów, na wysokości 337,5 m, w odległości 10 m na SW od kopca 27. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’143’’; E – 024°40’520’’. Kształt kolisty, średnica 25 m, wysokość 1,3 m. Wykonano badania geomagnetyczne kurhanu.

Rycina 20.5: Kurhan 26. Widok od N

Kurhan 27 (ryc. 20.6) wzniesiono na południowo-zachodnim skraju liniowego układu kopców, na wysokości 338 m, w odległości 10 m na NE od mogiły 26. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’178’’; E – 024°40’556’’. Kształt kolisty, średnica 12 m, wysokość 0,4 m.

Rycina 20.6: Kurhan 27. Widok od SE

Kurhan 41 (ryc. 20.7, ryc. 20.8) zarejestrowano w południowej części wspomnianego układu kopców, na wysokości 338 m, w odległości 15 m na N od kurhanu 27. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’147’’; E – 024°40’531’’. Kształt kolisty, średnica 10,5 m, wysokość 0,3 m. Kurhan rozpoznano metodą geomagnetyczną.

Rycina 20.7: Kurhan 41. Widok od NE

Rycina 20.8: Kurhan 41. Plan sytuacyjno-wysokościowy i profil

Kurhan 42 (ryc. 20.9) znajdował się na południowym skraju nekropoli, na E od głównego układu ośmiu monumentów, na wysokości 337,5 m, w odległości 10 m na SW od kopca 49. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’143’’; E – 024°40’520’’. Kształt kolisty, średnica 14 m, wysokość 0,5 m.

Rycina 20.9: Kurhan 42. Widok od W

Kurhan 43 (ryc. 20.10, ryc. 20.11) odnotowano w środkowej części układu ośmiu monumentów, na wysokości 338 m, w odległości 18 m na W od kopca 41 i 21 m na NW od kurhanu 46. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’158’’; E – 024°40’529’’. Kształt kolisty, średnica 10,5 m, wysokość 1,2 m.

Rycina 20.10: Kurhan 43. Widok od SE

Rycina 20.11: Kurhan 43. Plan sytuacyjno-wysokościowy i profil

Kurhan 44 (ryc. 20.12, ryc. 20.13) w środkowej partii liniowej aranżacji monumentów, na wysokości 338,5 m, w odległości 5 m na SW od kopca 45 oraz 18 m na N od mogiły 41. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’166’’; E – 024°40’538’’. Kształt kolisty, średnica 12 m, wysokość 0,6 m (pierwotna około 2 m). Widoczne są wkopy rabunkowe.

Rycina 20.12: Kurhan 44. Widok od SE

Rycina 20.13: Kurhan 44. Plan sytuacyjno-wysokościowy i profil

Kurhan 45 (ryc. 20.14, ryc. 20.15) w północnej części liniowego układu kopców, na wysokości 338 m, w odległości 5 m na NE od kopca 44 oraz 15 m na NNE od mogiły 41. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’168’’; E – 024°40’545’’. Kształt kolisty, średnica 8 m, wysokość 0,4 m.

Rycina 20.14: Kurhan 45. Widok od W

Rycina 20.15: Kurhan 45. Plan sytuacyjno-wysokościowy i profil

Kurhan 46 (ryc. 20.16, ryc. 20.17) w północnej części liniowego układu kopców, na wysokości 338 m, w odległości 24 m na SE od kopca 43 oraz 10 m na S od tumulusa 41. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’181’’; E – 024°40’543’’. Kształt kolisty, średnica 8 m, wysokość 0,4 m.

Rycina 20.16: Kurhan 46. Widok od SW

Rycina 20.17: Kurhan 46. Plan sytuacyjno-wysokościowy i profil

Kurhan 47 (ryc. 20.18) w północno-wschodniej części liniowego układu kopców, na wysokości 338 m, w odległości 8 m na SE od kopca 46. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’177’’; E – 024°40’552’’. Kształt kolisty, średnica 14 m, wysokość 1,2 m.

Rycina 20.18: Kurhan 47. Widok od N

Kurhan 48 (ryc. 20.19) w południowo-wschodniej części nekropoli, na wysokości 338 m, w odległości 11 m na NE od monumentu 49. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’146’’; E – 024°40’555’’. Kształt kolisty, średnica 14 m, wysokość 0,3 m.

Rycina 20.19: Kurhan 48. Widok od S

Kurhan 49 (ryc. 20.20) na południowo-wschodnim skraju cmentarzyska, na wysokości 337,5 m, w odległości 11 m na SW od kopca 48. Współrzędne geograficzne: N – 49°03’139’’; E – 024°40’559’’. Kształt kolisty, średnica 10 m, wysokość 0,3 m.

Rycina 20.20: Kurhan 49. Widok od N

20.3 Badania geomagnetyczne

Badania geofizyczne na stanowisku w Wiktorowie przeprowadzono w maju 2014 r. Stanowisko to znajduje się na skraju rozległego kompleksu leśnego, graniczącego od strony północnej z polami uprawnymi (ryc. 20.21). Prospekcją magnetometryczną objęto dwie sąsiadujące ze sobą mogiły, położone na gęsto zalesionym terenie. W momencie rozpoczęcia badań oba kurhany nie wykazywały śladów poważniejszych zniszczeń, które naruszyłyby ich konstrukcję. Cechują się one niewielkimi rozmiarami nasypów, co – zwłaszcza w przypadku wysokości – ułatwia przebieg pomiarów. Zadaniem badań geofizycznych było określenie zasięgów przestrzennych mogił oraz ewentualne wykrycie wewnętrznych elementów konstrukcyjnych.

Rycina 20.21: Wiktorów. Usytuowanie obszaru badań geomagnetycznych

Pomimo wspomnianego wcześniej znacznego stopnia zalesienia terenu udało się tam stworzyć połączoną siatkę poligonów pomiarowych, z których każdy miał wymiary 10 × 10 m. Konsekwentnie badaniami objęto powierzchnię 0,09 ha, podzieloną na 9 gridów, ułożonych w pas o szerokości 20 m i długości 50 m, rozciągający się na osi N – S. Wewnątrz opisywanej siatki pomiarowej znalazły się dwie mogiły, oznaczone numerami 41 (część północna płaszczyzny pomiarowej) i 46 (część południowa płaszczyzny pomiarowej), oddalone od siebie o około 10 m.

W rezultacie prospekcji magnetometrycznej na cmentarzysku w Wiktorowie zarejestrowano pola magnetyczne pokrywające się z zasięgami obu mogił. Co więcej, uchwycono także część anomalii prawdopodobnie wytwarzanej przez kolejną mogiłę, położoną na E od dwóch wcześniejszych kopców (ryc. 20.22). Wysoki stopień zalesienia obszaru znacząco utrudniał przebieg prospekcji, uniemożliwiając pełne przejście niektórych transektów, co pokazują zielone pasy w centrum obrazu wynikowego. W kilku innych miejscach konieczne było pominięcie pewnej liczby pomiarów w celu obejścia większych drzew.

Choć oba kurhany nie mają wyraźnie zarysowanych granic nasypów, to jednak ich maksymalne zasięgi mogą oddawać okrężne pasma ujemnych wartości gradientu, kontrastujące zarówno z poziomem magnetyzacji otoczenia, jak i anomaliami zarejestrowanymi w ich obrębie (ryc. 20.22). Sygnały te są potencjalnie wytwarzane przez materiały o obniżonej podatności magnetycznej, jak np. glebę z wierzchnich warstw płaszcza ziemnego kurhanu, która podlegała procesom spełzania i wypłukiwania z minerałów ferromagnetycznych. W odróżnieniu od nich, w przypadku wnętrz kurhanów, generalnie zdradzających dodatni poziom magnetyzacji, można mówić o dużym udziale związków podlegających magnetyzacji szczątkowej lub indukcyjnej. Te rozległe, dodatnie maksima o nieregularnych kształtach, położone w centralnych częściach nasypów, mogą potencjalnie odzwierciedlać jamy grobowe wypełnione szczątkami organiki lub popiołem. Podczas gdy omawiana anomalia jest położona centralnie w odniesieniu do kurhanu nr 41, to w przypadku mogiły nr 46 zajmuje część północno-wschodnią, przy czym ma ona także wydłużenie w kierunku południowo-wschodnim, potencjalnie wskazujące na kolejny obiekt zagrzebany we wnętrzu kopca. Właściwe określenie źródeł tych anomalii wymaga jednak zastosowania innych narzędzi badawczych.

Rycina 20.22: Obraz wynikowy pomiarów magnetometrycznych kurhanów nr 41 i 46 na stanowisku Wiktorów (gradientometr Bartington Fluxgate Grad 601-1; poligon pomiarowy: 10,0 x 10,0 m, gęstość próbkowania na rozstaw transektów: 0,25 x 1,0 m, interpolowana do 0,25 x 0,5 m; realne wartości pola magnetycznego skompresowane w skali szarości do zakresu -3 - +3nT (po lewej). Obraz wynikowy pomiarów magnetometrycznych kurhanów nr 41 i 46 na stanowisku Wiktorów z zaznaczonymi anomaliami opisywanymi w tekście (po prawej)

Oprócz tych wyraźnych sygnałów nie można obecnie stwierdzić innych pozostałości wytwarzających anomalie magnetyczne w obrębie mogił. W pobliżu kurhanu nr 46 odnotowano dwie, silnie spolaryzowane anomalie, wskazujące na obiekty z wysoką zawartością tlenków żelaza (najprawdopodobniej współczesne przedmioty żelazne), wytwarzające magnetyzację szczątkową. Ponadto, w niewielkiej odległości od północnej krawędzi tego samego kopca zlokalizowano rozległe, ujemne maksimum, nieznacznie rozciągnięte wzdłuż osi W – E. Co istotne, sygnał ten pokrywa się przestrzennie z zaburzeniem kolistego kształtu mogiły, widocznym na planie warstwicowym (ryc. 20.21). W związku z tym zarówno sygnał, jak i ubytek nasypu powinny być traktowane jako rezultaty naruszenia oryginalnej formy kurhanu. Należy zwrócić uwagę również na zespół anomalii o podobnej dystrybucji przestrzennej, co w przypadku poprzednio omówionych mogił, zlokalizowany w skrajnie wschodniej części badanego areału. Półkolisty pas ujemnych odczytów otacza strefę o zwiększonej podatności magnetycznej, tym samym przypominając charakterystyczny układ anomalii, znany z innych mogił badanych w trakcie projektu. Co więcej, sygnały te są zlokalizowane na niewielkim wzniesieniuem terenu (ryc. 20.21). W świetle tych obserwacji należy rozważyć wyróżnienie kolejnego kurhanu na stanowisku w Wiktorowie.

Na zakończenie należy dodać, że jakość pomiarów odzwierciedla trudne warunki terenowe, z jakimi musiał się liczyć zespół w trakcie prospekcji. Zagęszczenie próbkowania i, w związku z tym, podniesienie szczegółowości obrazu, mogłoby dać bardziej zadowalające wyniki, jednakże okazało się niemożliwe do wykonania w obecności z uwagi na wysokiego stopnia stopień zalesienia terenu. Niemniej jednak kontynuowanie pomiarów w kierunku północnym oraz wschodnim może poskutkować rejestracją kolejnych kurhanów z niskimi, lecz magnetycznie czytelnymi nasypami. Warto również odnotować możliwość wykonania sondażowych odwiertów w obrębie silnych anomalii zlokalizowanych w centralnych partiach mogił nr 41 i 46.

20.4 Informacje archiwalne

Wiktorów, powiat Stanisławów (wg Sulimirski 1968:138-139)

Znajduje się tutaj duża liczba kurhanów rozproszonych w różnych częściach pól. W 1878 r. dr Lenz z Wiednia zbadał jeden z nich, znalazł w nim „kilka urn i nóż krzemienny”. Kilka lat później niektóre groby były eksplorowane przez pana Pniewskiego, lokalnego agronoma (Janusz 1918:200).

Kurhan A. Zbadany wspólnie przez Pniewskiego i dra Lenza: był usytuowany na polu „Huszcza”. Został rozpoznany wykopaliskowo do głębokości 1,59 m, znaleziono w nim skorupy, przepalone kości ludzkie, węgiel drzewny oraz nóż krzemienny, o długości około 14 cm i kolejny, mniejszy. Doktor Lenz przekazał oba noże do Wiednia.

Kurhan B. Zbadany w 1883 r., znajduje się na polu „Huszcza”. Znaleziony w nim złamany nóż krzemienny, a także dwa mniejsze krzemienie, przekazano do Muzeum Archeologicznego w Krakowie (nie byłem w stanie ich rozpoznać).

W 1886 r. T. Ziemięcki (Ziemięcki 1887:53n; Janusz 1918:220n) zbadał dziewięć kurhanów usytuowanych na granicy z Kryłosem, w lesie i na polach. Materiał został przekazany do Muzeum Archeologicznego w Krakowie (nr 2694).

Kurhan I. Był największy, liczył 26 m średnicy i 5 m wysokości. Został zbadany za pomocą poprzecznej transzei o długości 7 m, szerokości 2 m i głębokości 4,5 m. Na głębokości około 3 m, w pobliżu wschodniego skraju nasypu, zarejestrowano warstwę rozdrobnionego węgla drzewnego, zmieszanego z przepalonymi kośćmi ludzkimi, odrobiną zwapnionej gliny oraz kilkoma skorupami. Krzemienna siekierka, o długości 11,2 cm (Sulimirski 1968, Fig. 16:15), o formie hybrydowej, leżała w centrum tej warstwy wraz z nożem krzemiennym, o długości 11 cm, poza warstwą kości i węgla drzewnego.

Kurhan II (ryc. 20.23; Sulimirski 1968, Plan 27:3). Był usytuowany blisko wyżej opisanego; miał 20 m średnicy i 11,5 m wysokości. W poprzek przeprowadzono wkop o szerokości 1,1 m. Na środku, na głębokości 1,5 m, odkryto spiętrzone zwapnione kości ludzkie, między którymi spoczywał diorytowy topór bojowy typu „y-4” (Sulimirski 1968, Fig. 14:2), o długości 9,5 cm, pęknięty z powodu przepalenia, mały brązowy pierścionek oraz fragment artefaktu brązowego, najpewniej bransolety. Niedaleko w kierunku zachodnim leżała siekierka krzemienna o długości 8 cm (Sulimirski 1968, Fig. 16:16) typu hybrydowego.

Rycina 20.23: Zdigitalizowany plan kurhanu II (wg Sulimirski 1968, Plan 27:3)

W 1934 r. zbadałem ten kurhan ponownie za pomocą wykopu usytuowanego w jego centralnej części. Miał on 6 m średnicy. Pozostałości sondażu Ziemięckiego były wyraźnie widoczne (a), zlokalizowano również miejsce, w którym spoczywały przepalone kości ludzkie (f). Moje badania wykazały, że grób miał 2 m długości, ponad 1 m szerokości, był zorientowany na osi E – W i usytuowany w centralnej partii kurhanu. Północna część grobu, o szerokości 50 cm, była nienaruszona przez wkop (e). Na dnie płytkiej jamy grobowej spoczywały skremowane kości ludzkie i małe fragmenty węgla drzewnego. Po drugiej stronie sondażu Ziemięckiego, na głębokości 35 cm, w centrum nasypu, znajdował się dobrze wykonany topór bojowy typu „x-1” (Sulimirski 1968, Fig. 13:1), sporządzony z jakiegoś zielonkawego kamienia; miał 10 cm długości, a w jego pobliżu leżał nóż krzemienny o dł. 6,5 cm (b) (Sulimirski 1968, Fig. 12:4). W nasypie znaleziono kilka małych skorup, przeważnie czerwonawego koloru. Na N od grobu odnotowano rylec krzemienny (d) (Sulimirski 1968, Fig. 12:5). Przedmioty te przekazano do Muzeum Archeologicznego w Krakowie (Sulimirski 1935:37, por. Machnik 1960:69n., Tablica I-III). Na południowym skraju nasypu zarejestrowano otoczaki, skupione na powierzchni 2 × 1 m (c).

Kurhan III. Niczego w nim nie odkryto.

Kurhan IV. Miał 18 m średnicy, 1 m wysokości, był usytuowany na granicy Kryłosu, przecięty wkopem długim na 4 m, szerokim na 1,5 m. Na głębokości 1,66 m odkryto nóż krzemienny, który znajdował się w warstwie węgla drzewnego, popiołu i przepalonych kości.

Kurhan V-VI. Znajdowały się nieco dalej, podczas gdy kurhan VII, ulokowany nieco niżej na stoku, został całkowicie zniszczony podczas I wojny światowej. Kurhany te miały ok. 20 m średnicy i 1-1,5 m wysokości. W obu odkryto warstwę otoczaków, które występowały na głębokości 1,2-2m i były ułożone w dwóch lub trzech warstwach. Nie odkryto w nich żadnego materiału ani węgla drzewnego, w związku z czym badania zostały przerwane, bez naruszenia konstrukcji. Moim zdaniem, jest to opis ewidentnie zbieżny z przypominający niektóreymi kurhanyami kultury komarowskiej, które odkryłem kilka kilometrów dalej.

Kurhan VIII. Był usytuowany w pobliżu drogi do lasu, mocno zaorany i zbadany wykopem długim na 4 m i szerokim na 1,25 m. Na głębokości 1,74 m odkryto zniszczoną „urnę” pełną „popiołów i kości ludzkich”, natomiast w warstwie tłustego czarnoziemu (prawdopodobnie na próchnicy pierwotnej) zarejestrowano: nóż krzemienny, o długości 6,5 cm, który leżał obok, oraz siekierkę krzemienną (Sulimirski 1968, Fig. 16:18), o długości 8,5 cm, o trapezoidalnym przekroju. „Urna” okazała się „zdegenerowaną” amforą turyńską (Sulimirski 1968, Plate 5:6) o wysokości 30 cm. Miała bardzo szeroki wylew, ornamentowany równoległymi odciskami sznura, zakończony dwoma rzędami małych odcisków stempelkowych na przejściu szyjki w brzusiec. W trakcie oczyszczania naczynia w Muzeum nie udało mi się zarejestrować żadnych śladów przepalonych kości ludzkich czy węgla drzewnego. Samo naczynie było popielatego koloru i przypominało popiół. Zdecydowanie nie była to popielnica.

Kurhan IX. Był usytuowany na polu „Na Obszarkach”, miał 20 m średnicy, nic w nim nie zarejestrowano.

W 1934 r. zbadałem kolejne dwa kurhany (Sulimirski 1935:37). Materiał z nich został przekazany do Instytutu Prahistorycznego we Lwowie.

Kurhan X. Usytuowany na stanowisku „Bandurówka” miał 20 m średnicy i 80 cm wysokości, był już wcześniej badany, zapewne przez Pniewskiego, o czym świadczy wkop o wymiarach 4 × 2,5 m, zorientowany na osi S – N. Około 1 m na północny wschód od północno-wschodniego narożnika tego wkopu, na głębokości 20 cm, znaleziono złamany drapacz krzemienny, natomiast w drugim narożniku wkopu z dawnego humusu wydobyto kilka skorup i fragmenty węgla drzewnego. Skorupy pochodziły z dużego naczynia, koloru czerwonawego, wykonanego z dużą ilością domieszki. Na skorupach wyraźnie widoczne były płytkie ryty.

Kurhan XI (Sulimirski 1968, Plan 27:1) był usytuowany w lesie „Na Kuciłiwce”. Miał 18 m średnicy i 1 m wysokości. W centrum, na głębokości 80-90 cm i na warstwie dawnej próchnicy zarejestrowano rozrzucone na powierzchni o średnicy 1,5 m (a): węgiel drzewny, słabo wypaloną glinę oraz grudki spieczonej gliny. Skupiały się one zwłaszcza w jej wschodniej partii. W części południowej odkryto fragment złamanej siekierki krzemiennej (b), obok natomiast mały odłupek krzemienny (c). W południowo-wschodniej części głównego obszaru zarysowywały się kontury kwadratowej jamy, o wymiarach 1,2 × 1,1 m, która zapewne została wykopana przez poszukiwaczy skarbów (d).